Gwara i folklor Śląska



Śląsk jako region Polski, zazwyczaj dzielony jest na trzy podregiony – Dolny Śląsk, Górny Śląsk i Śląsk Opolski. Nie inaczej jest w przypadku podziału etnograficznego.

Śląsk jest najbogatszym etnograficznie regionem Polski. Bogactwo strojów, ciekawe obrzędy, smaczna kuchnia i odmienna gwara czynią Śląsk wyjątkowym regionem naszego kraju.

Folklor

Duże znaczenie w tradycji śląskiej miały iglaki, które często towarzyszyły najróżniejszym obrzędom. W pierwszy dzień wiosny po spaleniu, bądź utopieniu Marzanny. Do wsi przynoszono gaik – czyli niewielki przystrojony iglak np. świerk, sosna bądź jodła. Iglaki przyozdobione kokardami z bibuły, zwane mojami, wykorzystywano również w nocy z 30 kwietnia na 1 maja. Wówczas młodzi kawalerowie zostawiali je pod oknami swoich wybranek. Najpopularniejszym świętem w tradycji śląskiej jest Dzień Świętej Barbary – patronki górników. Wówczas mieszkańcy śląska w odświętnych strojach i przy dźwiękach muzyki udawali się na nabożeństwa, aby po Mszy Św. brać udział w mianowaniu nowych rębaczy i hucznej zabawie.
Śląsk słynie nie tylko z kopalni węgla, można też określić go jako „kopalnie folkloru”. Praktycznie każda miejscowość Górnego Śląska i Opolszczyzny mogła pochwalić się własnym strojem ludowym. Do dziś zachowało się kilka odmian strojów śląskich


Mapa Śląska


Strój żywiecki


Strój dolnośląski


Strój pszczyński


Strój cieszyński
.......... .......... .......... ..........

Gwara

Gwara śląska cechuje się m.in. typowymi dla niej samogłoskami. Warto tutaj wyróżnić np. á pochylone o wymowie dwugłoskowej (ou lub åu), tak samo (bo dwuzgłoskowo) wymawiane o oraz ó (uo lub uó), samogłoskę é ścieśnione po spółgłoskach twardych i miękkich wymawianą jako y, a także specyficzną wymowę ogólnopolskiej samogłoski ą (przed samogłoskami wymawianą jako ón, óm lub óń, na końcu wyrazu zaś tylko jako óm) oraz ogólnopolskiej samogłoski ę (przed spółgłoskami wymawianą jako ym, yn, yŋ oraz yń).
Warto także wspomnieć o spółgłoskach. Otóż w etnolekcie śląskim rzy wymawia się jako rzi, spółgłoskę ł często (kiedy kończy śródwyrazową grupę spółgłoskową) się redukuje, w wyniku czego np. ze słowa głowa pozostaje wyraz gowa.

Polecamy zajrzeć na stronę ze słownikiem
slownikslaski.pl